Stikstof
Stikstof in het nieuws
Stikstof is volop in het nieuws. Vaak komen daarin de uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State ter sprake. Hieronder een overzicht van de meest relevante uitspraken in de laatste drieënhalf jaar.
In uitspraken over stikstof komen verschillende begrippen voor die niet voor elke lezer duidelijk zijn. Die begrippen worden hieronder kort toegelicht.
Uitspraak rekenafstand 25 kilometer voor stikstof
Op 5 april 2023 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak geoordeeld dat voor het berekenen van stikstof uitgegaan mag worden van een zogenoemde rekenafstand van 25 kilometer. Dat deed zij in een tweede tussenuitspraak in de zaak over het tracébesluit ViA15. Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak is overtuigend gemotiveerd dat de maximale afstand waarbinnen voor een individueel project nog die wetenschappelijke betrouwbare stikstofberekeningen kunnen worden gedaan, 25 kilometer is. Het Europese natuurbeschermingsrecht vereist ook dat voor elk project de negatieve gevolgen voor beschermde natuur in beeld worden gebracht op basis van de beste wetenschappelijke kennis daarover. Het model om de stikstofgevolgen van projecten te berekenen, mét die rekengrens bij 25 kilometer vormt die beste wetenschappelijke kennis.
Uitspraak bouwvrijstelling
Op 2 november 2022 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak geoordeeld dat de bouwvrijstelling stikstof niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State kan daardoor niet anders dan constateren dat die bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden bij bouwprojecten. Hoewel de bouwvrijstelling daarmee van tafel is, betekent dat niet dat er nu een algehele bouwstop geldt. Net als in de situatie vóórdat de bouwvrijstelling werd ingevoerd, moet per project onderzoek worden gedaan naar de mogelijke gevolgen van de uitstoot van stikstof.
Uitspraak over stikstofbeoordeling koe in de wei
Op 12 oktober 2022 is uitspraak gedaan over hoe de stikstofuitstoot van koeien in de wei beoordeeld moet worden. Daar is tot nu toe veel onduidelijkheid over. De rechtbank Midden-Nederland deed daarover in september 2021 een eerdere uitspraak. In hoger beroep oordeelt de Afdeling bestuursrechtspraak dat het weiden van koeien geen negatieve gevolgen voor de natuur heeft als de toename van stikstofuitstoot van koeien in de wei weggestreept kan worden tegen een afname van de stikstofuitstoot doordat minder stalmest wordt uitgereden.
Uitspraak over emissiearme stallen
Op 7 september 2022 deed de Afdeling bestuursrechtspraak drie uitspraken over natuurvergunningen voor emissiearme stallen van drie melkveehouders in de provincie Utrecht. Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak is het onzeker of emissiearme melkveestallen in de praktijk doen wat ze beloven, terwijl zekerheid volgens Europese natuurbeschermingsregels wel vereist is bij het verlenen van natuurvergunningen. De uitbreiding van deze melkveehouderijen is daarmee voorlopig van de baan. De rechtbank Midden-Nederland kwam in september 2021 tot hetzelfde oordeel.
Uitspraak over externe saldering
Op 24 november 2021 deed de Afdeling bestuursrechtspraak een uitspraak over de Noord-Brabantse inpassingsplannen voor de Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat. In die uitspraak komen de voorwaarden voor de ‘externe saldering’ aan de orde.
Uitspraak over tracébesluit ViA15
Op 20 januari 2021 deed de Afdeling bestuursrechtspraak een uitspraak over het tracébesluit A15/A12 Ressen-Oudbroeken (ViA15). Die uitspraak gaat in op de zogenoemde afkap van 5 kilometer in het SRM2-rekenmodel waarmee de stikstofgevolgen van wegverkeer worden berekend.
Uitspraak over intrekken natuurvergunning
Op 20 januari 2021 deed de Afdeling bestuursrechtspraak een uitspraak over de omstandigheden die een rol spelen bij het intrekken van natuurvergunningen.
Uitspraak over weiden van vee
Op 9 september 2020 bevestigde de Afdeling bestuursrechtspraak haar eerdere uitspraak van 29 mei 2019 dat een vergunning voor melkveehouderij ook betrekking moet hebben op het weiden van dat melkvee.
Uitspraak over ADC-toets en beperkte toename van stikstofuitstoot
Op 4 maart 2020 oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak dat de nieuwe overnachtingshaven Spijk bij Lobith mag worden aangelegd. Er is een zogenoemde ADC-toets uitgevoerd. Daarnaast is de beperkte toename van stikstofuitstoot niet van merkbare invloed op de natuurgebieden in de omgeving.
Uitspraak over ADC-toets
In een uitspraak van 24 juli 2019 gaf de Afdeling bestuursrechtspraak groen licht voor de verbreding van de Kempenbaan-West in Veldhoven en een nieuwe aansluiting op de rijksweg A67. Ook in deze zaak is de zogenoemde ADC-toets succesvol doorlopen.
Programma Aanpak Stikstof
Op 29 mei 2019 oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet gebruikt mag worden om toestemming te geven voor activiteiten die extra stikstofuitstoot veroorzaken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de uitbreiding van een veehouderij, de komst van een nieuwe woonwijk of de aanleg van een nieuwe weg. Daarnaast oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak dat voor het beweiden van vee en het bemesten van agrarische percelen een natuurvergunning nodig is.
De Afdeling bestuursrechtspraak oordeelde dat het PAS niet voldeed aan de natuurbeschermingsregels in de Europese Habitatrichtlijn. En als lidstaat van de Europese Unie is Nederland gebonden aan die Europese regels en moet Nederland deze naleven. De Afdeling bestuursrechtspraak heeft als hoogste bestuursrechter de taak om in rechtszaken te toetsen of besluiten van de overheid voldoen aan deze natuurbeschermingsregels.
Sinds de uitspraken van 29 mei 2019 kan de overheid geen gebruik meer maken van het PAS. De overheid is sinds dat moment op zoek naar manieren om activiteiten die stikstof uitstoten, toch door te kunnen laten gaan en tegelijkertijd kwetsbare natuur te beschermen. De overheid maakt bijvoorbeeld gebruik van interne of externe saldering of de zogenoemde ADC-toets. Hierbij kan een project of activiteit doorgaan als wordt aangetoond dat er geen alternatief (A) bestaat, er dwingende redenen (D) zijn voor het project en er voor compensatie (C) wordt gezorgd.
Lopende rechtszaken over stikstof
Op dit moment heeft de Afdeling bestuursrechtspraak diverse rechtszaken in behandeling waar stikstof een belangrijke rol speelt. We lichten er hier twee uit.
Vervolg zaak tracébesluit ViA15
Na de eerste tussenuitspraak van 20 januari 2021 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak op 5 april 2023 een tweede tussenuitspraak gedaan in de zaak over het tracébesluit ViA15. Met de tweede tussenuitspraak staat vast dat de stikstofberekening die aan de passende beoordeling voor het tracébesluit ViA15 ten grondslag ligt, in orde is. Wat overblijft zijn de bezwaren van vijf bezwaarmakers tegen de passende beoordeling en de externe saldering. De Afdeling bestuursrechtspraak zet de procedure met deze bezwaarmakers voort en doet later een definitieve uitspraak over het tracébesluit voor de ViA15 (zaaknummer 201702813/20).
Circuit Zandvoort - rechtszitting op 14 februari 2023
De Afdeling bestuursrechtspraak heeft drie zaken in behandeling over het circuit Zandvoort. Die zaken worden gezamenlijk op 14 februari 2023 op een rechtszitting behandeld.
De eerste zaak gaat over een verzoek om maatregelen te nemen tegen Circuit Zandvoort vanwege het gebruik van mogelijk vervuild zand voor de aanleg van de zogenoemde fanzone bij bocht T14 van het Circuit van Zandvoort. Op 24 augustus 2022 deed Afdeling bestuursrechtspraak uitspraak in deze zaak. In het kort komt die uitspraak erop neer dat Circuit Zandvoort de bodembeschermingsregels niet heeft overtreden bij aanleg van de fanzone. De provincie Noord-Holland wees het handhavingsverzoek terecht af, omdat uit onderzoek blijkt dat het gebruikte zand voor de fanzone niet heeft geleid tot bodemverontreiniging.
De tweede zaak gaat over de ontheffing die de provincie Noord-Holland heeft verleend voor het mogen verstoren van de rugstreeppad en de zandhagedis. De rechtbank Noord-Holland deed hier in augustus 2021 eerder uitspraak in. Tegen die uitspraak zijn Stichting Duinbehoud e.a. en Stichting Natuurbelang Amsterdamse Waterleidingduinen in hoger beroep gekomen bij de Afdeling bestuursrechtspraak. Er is op dit moment nog geen datum bekend voor de rechtszitting in deze zaak. (zaaknummer 202106130/1)
De derde zaak gaat over de natuurvergunning voor het circuit. De rechtbank Noord-Holland verklaarde in april 2022 de bezwaren van enkele natuur- en milieuorganisaties tegen de vergunning ongegrond. Stichting Duinbehoud/Natuur en Milieufederatie en MOB/Stichting Rust bij de Kust hebben tegen die uitspraak hoger beroep ingediend bij de Afdeling bestuursrechtspraak. Op 2 augustus 2022 is het verzoek van de natuur- en milieuorganisaties om de vergunning te schorsen, afgewezen. Lees hier de volledige tekst van de voorlopige uitspraak met zaaknummer 202202916/2 en het persbericht dat daarbij is uitgebracht. De Afdeling bestuursrechtspraak zal in 2023 een definitieve uitspraak over de natuurvergunning doen.
Vervolg zaak Porthos - 2e zitting 2 maart 2023
Op 2 november 2022 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak in de zaak over het Porthos-project geoordeeld dat de bouwvrijstelling stikstof niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. Nu de bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden, loopt het project vertraging op, maar is het niet van de baan. Voor het project moet een individuele beoordeling van de stikstofgevolgen worden gemaakt. Die is er al, maar dat onderzoek werd te laat in deze procedure ingediend. Daarom heeft de Afdeling bestuursrechtspraak de bezwaarmaker zes weken de tijd gegeven om alsnog op het onderzoek te reageren. De Afdeling bestuursrechtspraak houdt op 2 maart om 14.00 uur een (tweede) rechtszitting voor deze zaak. De Afdeling bestuursrechtspraak zal dan nog geen einduitspraak doen, die volgt later. Wil je op de hoogte blijven van die uitspraak? Meld je dan aan voor de e-mailservice met zaaknummer 202107079/2.
Rapporten over stikstof
In oktober 2022 bracht Johan Remkes zijn rapport 'Wat wel kan - uit de impasse en een aanzet voor perspectief' uit. Eerder verscheen al een advies van het adviescollege Stikstofproblematiek (de ‘commissie Remkes’) van juni 2020 over een structurele aanpak van de stikstofproblematiek op de lange termijn. Het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof (de 'commissie Hordijk') bracht ook in juni 2020 een rapport uit over de meet- en rekensystematiek voor stikstofuitstoot.