Uitspraak 202306400/1/A2

202306400/1/A2.
Datum uitspraak: 19 oktober 2023

AFDELING
BESTUURSRECHTSPRAAK

Uitspraak in het geding tussen:

LEF - Voor de nieuwe Generatie (hierna: LEF), gevestigd te Den Haag,

appellante,

en

het centraal stembureau voor de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer (hierna: het centraal stembureau),

verweerder.

Procesverloop

Bij besluit van 13 oktober 2023 heeft het centraal stembureau de kandidatenlijst van LEF voor kieskring 20 (Bonaire) ongeldig verklaard.

Tegen dit besluit heeft LEF beroep ingesteld.

Het centraal stembureau heeft een verweerschrift ingediend.

De Afdeling heeft de zaak ter zitting behandeld op 19 oktober 2023, waar LEF, vertegenwoordigd door [gemachtigde], en het centraal stembureau, vertegenwoordigd door mr. S.F. Mohamed Hoesein en mr. M. Bijl, zijn verschenen.

Overwegingen

Inleiding

1.       Het wettelijk kader is opgenomen in de bijlage. De bijlage maakt deel uit van deze uitspraak.

2.       LEF heeft voor deelname in kieskring 20 (Bonaire) tien ondersteuningsverklaringen nodig. Aan het besluit van 13 oktober 2023 heeft het centraal stembureau ten grondslag gelegd dat er onvoldoende geldige ondersteuningsverklaringen zijn ingeleverd. Hiertegen heeft LEF beroep ingesteld.

Ontvankelijkheid

3.       Het centraal stembureau stelt zich op het standpunt dat het beroep door LEF voor aanvang van de beroepstermijn is ingediend en daarom niet-ontvankelijk moet worden verklaard.

LEF heeft ter zitting toegelicht dat zij in de veronderstelling was dat de beslissing al was genomen en dat het beroep zo spoedig mogelijk moest worden ingesteld.

3.1.    In artikel 6:10, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht is bepaald dat niet-ontvankelijkverklaring van een voor het begin van de termijn ingediend beroepschrift in bepaalde gevallen achterwege kan blijven. In het tweede lid is bepaald dat een beroepschrift ook aangehouden kan worden tot het begin van de termijn. Gelet op deze bepaling en het door LEF ter zitting ingenomen standpunt, is de Afdeling van oordeel dat het beroep ontvankelijk is.

Vrijstelling griffierecht

4.       LEF verzoekt om vrijstelling van betaling van griffierecht. Zij voert aan dat zij als nieuwe partij niet of nauwelijks over kapitaal beschikt.

4.1.    De Afdeling wijst dit verzoek af. Een niet-natuurlijk persoon, zoals in dit geval de vereniging ‘LEF - Voor de nieuwe Generatie’, heeft leden die al dan niet gezamenlijk in staat moeten worden geacht het griffierecht te voldoen. Het is aan LEF om aannemelijk te maken dat in dit geval elke mogelijkheid ontbrak om de noodzakelijke gelden bijeen te brengen. Daarin is zij niet geslaagd. Omdat LEF het griffierecht wel heeft voldaan, is het beroep ontvankelijk.

Het geschil in beroep

5.       LEF betoogt dat het centraal stembureau zich ten onrechte op het standpunt heeft gesteld dat er onvoldoende geldige verklaringen van ondersteuning zijn ingediend. Zij voert aan dat er ten minste tien kiezers van Bonaire tijdig een ondersteuningsverklaring hebben getekend. Alle ondersteuningsverklaringen zijn voor 17:00 uur Caribische tijd - 23:00 uur Europese tijd - op Bonaire afgelegd en ook voor die tijd bij het centraal stembureau in Nederland ingeleverd. Dit is volgens LEF in lijn met de tekst op de website van de Kiesraad. Doordat kiezers op Bonaire nu zijn gedwongen om de Nederlandse (kantoor)tijd te hanteren, hebben zij minder tijd gehad om het verzuim van de ontbrekende geldige ondersteuningsverklaringen te herstellen. Hierdoor is rechtsongelijkheid ontstaan tussen Caribisch en Europees Nederland, aldus LEF. Verder voert LEF aan dat zes kiezers die een ondersteuningsverklaring op het bestuurskantoor op Bonaire wilden afleggen, zijn geweigerd.

6.       Het centraal stembureau stelt zich op het standpunt dat LEF niet binnen de daarvoor geldende termijn - uiterlijk 12 oktober 2023 om 17:00 uur Europese tijd- voldoende geldige ondersteuningsverklaringen heeft ingediend. De tien ondersteuningsverklaringen die LEF nadien heeft ingediend, kunnen niet als geldige ondersteuningsverklaringen worden meegenomen omdat zij buiten de termijn zijn ingeleverd. Daarnaast zijn zij per e-mail en niet op papier ingediend. Het inleveren van ondersteuningsverklaringen in de verzuimherstelperiode was op grond van artikel I 2, tweede lid, van de Kieswet tot uiterlijk 12 oktober 2023 om 17:00 uur Europese tijd mogelijk. Weliswaar zijn in hoofdstuk Ya van de Kieswet afwijkende bepalingen opgenomen voor Caribisch Nederland, maar deze bepalingen hebben betrekking op kandidatenlijsten die in Caribisch Nederland worden ingeleverd. Verzuimen ten aanzien van deze kandidatenlijsten kunnen in dat geval tot 17:00 uur Caribische tijd bij de gezaghebber worden hersteld. Voor kandidatenlijsten die in Europees Nederland bij het centraal stembureau worden ingeleverd, geldt de Europese tijd.

Beoordeling van het geschil

7.       De Kieswet biedt de mogelijkheid om een kandidatenlijst voor de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer in te leveren bij het centraal stembureau (artikel H 1, eerste lid, van de Kieswet) of bij de gezaghebber van het openbaar lichaam (artikel Ya 4 van de Kieswet). LEF heeft ervoor gekozen om de kandidatenlijst, en de daarbij behorende ondersteuningsverklaringen, in te leveren bij het centraal stembureau in Den Haag. Dit betekent dat het herstellen van de verzuimen diende te gebeuren op de plaats waar de kandidatenlijst is ingeleverd, in dit geval bij het centraal stembureau in Den Haag. De tijdstippen die daarbij gelden zijn dan ook naar Europese tijd. Dat de informatie op de website van de Kiesraad niet uitmunt in duidelijkheid, doet niets af aan de in de wet neergelegde termijnen. Daarbij overweegt de Afdeling dat een andere uitleg van de wet zou resulteren in een ongelijke behandeling van andere, aan de verkiezing deelnemende, partijen. Nu vaststaat dat de ondersteuningsverklaringen na het tijdstip van 17:00 uur Europese tijd zijn ingediend, heeft het centraal stembureau de kandidatenlijst voor kieskring 20 (Bonaire) terecht ongeldig verklaard op de grond dat onvoldoende geldige ondersteuningsverklaringen zijn overgelegd.

Conclusie

8.       Het beroep is ongegrond.

9.       Het centraal stembureau hoeft geen proceskosten te vergoeden.

Beslissing

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State:

verklaart het beroep ongegrond.

Aldus vastgesteld door mr. E.J. Daalder, voorzitter, en mr. N. Verheij en mr. C.C.W. Lange, leden, in tegenwoordigheid van mr. M. Rijsdijk, griffier.

w.g. Daalder
voorzitter

w.g. Rijsdijk
griffier

Uitgesproken in het openbaar op 19 oktober 2023

705-1043

BIJLAGE - Wettelijk kader

Kieswet

Artikel H 1

1. Op de dag van de kandidaatstelling kunnen bij het centraal stembureau van negen tot zeventien uur kandidatenlijsten worden ingeleverd.

[…]

Artikel H 4

1. Bij de lijst worden, voor iedere kieskring waarvoor de lijst wordt ingeleverd, schriftelijke verklaringen van ondersteuning overgelegd, waarop de kandidaten op dezelfde wijze en in dezelfde volgorde worden vermeld als op de lijst. Het minimum aantal te overleggen verklaringen bedraagt:

a.       voor kieskring 20 (Bonaire): tien.

[...]

3. De kiezer die een verklaring van ondersteuning wenst af te leggen, ondertekent binnen een termijn van veertien dagen voorafgaand aan of op de dag van de kandidaatstelling deze verklaring in het gemeentehuis van de gemeente waar hij als kiezer is geregistreerd, in aanwezigheid van de burgemeester of een door deze daartoe aangewezen ambtenaar. De kiezer overhandigt aan de burgemeester of de ambtenaar een document als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de identificatieplicht.

[…]

Artikel I 2

1. Indien bij het onderzoek van een kandidatenlijst voor een kieskring blijkt van een of meer van de volgende verzuimen, geeft het centraal stembureau onverwijld bij aangetekende brief of tegen gedagtekend ontvangstbewijs kennis aan degene die de lijst heeft ingeleverd:

a.       dat, indien bij de lijst verklaringen van ondersteuning moeten worden overgelegd, niet ten minste het aantal verklaringen voor deze kieskring, genoemd in artikel H 4, eerste lid, is overgelegd, waarbij niet meetellen de verklaringen die niet aan het bepaalde in artikel H 4, eerste lid, eerste volzin, en tweede lid, voldoen, de verklaringen waarop niet een aantekening als bedoeld in artikel H 4, vierde lid, voorkomt en de verklaringen van een kiezer die meer dan één verklaring heeft ondertekend;

[…]

2. Binnen de termijn van twee dagen na de zitting, bedoeld in artikel I 1, eerste lid, kan degene die de lijst heeft ingeleverd, het verzuim of de verzuimen, in de kennisgeving aangeduid, herstellen bij het centraal stembureau, op beide dagen tussen negen en zeventien uur.

3. In het geval, bedoeld in het eerste lid onder a, kunnen kiezers gedurende de verzuimperiode alsnog ondersteuningsverklaringen afleggen.

Artikel Ya 4

Op de dag van de kandidaatstelling kunnen tevens bij een gezaghebber, van negen tot zeventien uur, kandidatenlijsten worden ingeleverd.