Advies over wijziging van de Aanwijzingen voor de regelgeving

Inhoud van het voorstel

De regering is bij het opstellen van regelgeving gebonden aan de zogeheten ‘Aanwijzingen voor de regelgeving’. De Aanwijzingen bepalen onder meer hoe wetgeving moet worden vormgegeven, uit welke onderdelen wetgeving moet bestaan en via welke procedures wetgeving moet worden gemaakt. Met de voorgestelde wijziging van de Aanwijzingen wil de regering verduidelijken wanneer en op welke manier wetgeving ruimte moet bieden voor maatwerk. Daarnaast bepaalt het voorstel dat nieuwe wetgeving in principe, anders dan voorheen, ook van toepassing is op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Caribisch Nederland).

Wetgevingstoets

Volgens de Aanwijzingen moet het ministerie van Justitie en Veiligheid nieuwe wetgeving toetsen op rechtsstatelijke en bestuurlijke kwaliteit. Onlangs heeft het ministerie hiervoor een nieuwe werkwijze ingevoerd. De Afdeling advisering constateert dat de regering in de toelichting bij het voorstel niet ingaat op deze nieuwe werkwijze. Zij adviseert de toelichting hierop aan te vullen en daarbij duidelijk te maken hoe de nieuwe werkwijze past bij de in de Aanwijzingen voorgeschreven wetgevingstoets.

Maatwerk

Regels kunnen in de praktijk hard uitpakken. De Afdeling advisering begrijpt dat de regering zulke hardheid wil voorkomen met bijvoorbeeld ‘hardheidsclausules’. Zulke clausules geven bestuursorganen de mogelijkheid om van een harde wet af te wijken, als die wet in het individuele geval te hard uitpakt. Het is goed dat de regering met het voorstel verduidelijkt wanneer en op welke manier een wet ruimte moet bieden voor maatwerk. Tegelijkertijd wekt de regering de indruk dat iedere regel ruimte moet bieden voor maatwerk. Bestuursorganen en burgers moeten hun gedrag kunnen baseren op algemene regels. Maatwerk in wetgeving is daarom niet in alle gevallen nodig.

'Comply or explain'

Sinds 2019 geldt nieuwe wetgeving niet alleen in Europees Nederland maar ook in Caribisch Nederland, tenzij er goede redenen zijn om hiervan af te wijken voor Caribisch Nederland. Het voorstel legt dit nieuwe uitgangspunt, dat ‘comply or explain’ wordt genoemd, vast in de Aanwijzingen voor de regelgeving. De Afdeling advisering constateert dat de regering knelpunten heeft benoemd die het moeilijk maken om het uitgangspunt 'comply or explain' toe te passen. Ten eerste wordt nieuwe wetgeving altijd toegepast tegen de achtergrond van al bestaande wetgeving. Als de regering met een wet in Caribisch Nederland hetzelfde effect wil bereiken als in Europees Nederland, zal zij die wet dus niet één op één kunnen kopiëren. Ten tweede zijn er in Caribisch Nederland onvoldoende mensen beschikbaar om de grote hoeveelheid nieuwe wetgeving uit Europees Nederland uit te voeren. De Afdeling advisering is het met de regering eens dat het uitgangspunt 'comply or explain' om deze redenen nog niet goed kan worden toegepast. Zij adviseert om in het voorstel toe te lichten welke stappen de regering onderneemt om te zorgen dat dit wel kan en daarbij een concreet tijdspad te geven.