Advies over geslachtsnaamswijziging nazaten van tot slaaf gemaakten
De Afdeling advisering van de Raad van State heeft op 6 maart 2024 het advies vastgesteld over het besluit dat het mogelijk maakt voor nazaten van tot slaaf gemaakten om de geslachtsnaam te wijzigen. Het besluit regelt ook de tijdelijke bekostiging daarvan. Het advies is op 11 maart 2024 openbaar gemaakt en gepubliceerd op de website van de Raad van State.
Doel en inhoud van het ontwerpbesluit
De regering heeft excuses aangeboden voor de rol en betrokkenheid van de (historische, bestuurlijke voorgangers van de) Nederlandse regering in het koloniale slavernijverleden. Het ontwerpbesluit is één van de acties die de regering neemt om kennis en bewustwording over het slavernijverleden te creëren en bij te dragen aan de verwerking en een beter begrip ervan. In het koloniale verleden hadden tot slaaf gemaakten vaak geen vrije naamkeuze, maar kregen zij een achternaam opgelegd. Met dit besluit mogen meerderjarigen die zo’n achternaam hebben, zonder kosten (voor de leges) hun naam laten veranderen. Zij hoeven hiervoor alleen te verklaren dat zij een nazaat zijn van een tot slaaf gemaakte. De Afdeling advisering onderschrijft het belang van de door de regering gemaakte excuses voor het koloniale slavernijverleden en de daarbij voorgenomen maatregel om geslachtsnaamwijziging voor nazaten van tot slaaf gemaakten mogelijk te maken.
Werking van de regeling
De regering stelt voor om geslachtsnaamswijziging voor nazaten van tot slaaf gemaakten in principe vijf jaar gratis te maken. De effecten van de regeling worden gemonitord en na drie jaar zal de regeling geëvalueerd worden. De Afdeling advisering raadt aan om vooraf duidelijk te maken onder welke voorwaarden de bekostiging van deze regeling veranderd of stopgezet kan worden. Zij adviseert daarbij om de bekostiging alleen te veranderen of stop te zetten als er sprake is van zwaarwegende criteria, zoals grootschalig misbruik. Ook zou de regering moeten uitleggen hoe zij toewerkt naar een blijvende bekostiging van deze regeling en hoe zij de evaluatiecriteria daarbij betrekt.
Inwerkingtreding in Caribisch Nederland
Met het besluit wordt de procedure voor naamswijziging die geldt voor Europees Nederland ook van toepassing in Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba), maar de regeling treedt daar in fases in werking vanwege uitvoeringsproblemen. Er wordt samen met Bonaire, Sint Eustatius en Saba gekeken naar wanneer en op welke manier de regeling ook daar kan gaan gelden. De Afdeling advisering merkt op dat uit de toelichting bij het ontwerpbesluit onvoldoende blijkt wat de praktische bezwaren zijn voor een snelle inwerkingtreding van het besluit in het Caribische deel van Nederland. Zij adviseert de regering om in de toelichting duidelijk de intentie op te nemen om dit besluit ook zo snel mogelijk in het Caribische deel van Nederland te laten gelden en de praktische bezwaren weg te nemen.
Gevolgen voor aanvragers
Het veranderen van de achternaam is niet alleen een administratieve handeling, maar kan ook sociale en psychologische gevolgen hebben. De begeleiding van burgers in dit proces verdient dan ook de nodige aandacht van de overheid. Ook is het van belang dat mensen zich bewust zijn van extra kosten wanneer ze bijvoorbeeld hun naam op een rijbewijs of diploma willen laten aanpassen. De Afdeling advisering raadt de regering aan om samen met betrokken organisaties en gemeenten begeleiding en ondersteuning aan te bieden. Zij adviseert om hier in de toelichting op in te gaan.
Conclusie
De Afdeling advisering adviseert om met bovengenoemde opmerkingen rekening te houden voordat een besluit wordt genomen.
Lees hier de volledige tekst van het advies van de Afdeling advisering.