Publicatie rapport over het motiveren in hoger beroep in het vreemdelingenrecht

Gepubliceerd op 8 september 2021

Vandaag (8 september 2021) is een onderzoeksrapport gepubliceerd over het motiveren van uitspraken in hoger beroep in het vreemdelingenrecht. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State startte begin 2020 met een nieuwe werkwijze van motiveren in vreemdelingenzaken. De Afdeling bestuursrechtspraak vroeg de vakgroep Staatsrecht, Bestuursrecht en Bestuurskunde van de Rijksuniversiteit Groningen om deze werkwijze te evalueren.

Verkorte motivering

De Afdeling bestuursrechtspraak zoekt sinds enkele jaren naar wegen om meer inzicht te bieden in de overwegingen die tot uitspraken leiden met toepassing van artikel 91, tweede lid, van de Vreemdelingenwet 2000. Met dit artikel kan de Afdeling bestuursrechtspraak volstaan met het oordeel dat een hoger beroep ongegrond is en is zij niet verplicht dit nader te motiveren. Uitspraken met een verkorte motivering ervaart de rechtspraktijk, waaronder in het bijzonder rechtshulpverleners, niet zelden als onbevredigend. De wetgever heeft echter deze bevoegdheid uitdrukkelijk aan de Afdeling bestuursrechtspraak toegekend, omdat anders door de hoeveelheid vreemdelingenzaken de werklast te groot en de duur van de procedures te lang zou worden. In april 2019 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak twee overzichtsuitspraken gedaan over de toepassing van artikel 91, tweede lid. Hierin gaat zij in op de manier waarop zij het artikel toepast. Aanleiding hiervoor was de discussie in de rechtspraktijk over de betekenis en toepassing van de verkorte motivering.

Nieuwe werkwijze

In vervolg daarop startte de Afdeling bestuursrechtspraak begin 2020 met een nieuwe werkwijze. Deze werkwijze houdt in dat uitspraken met een verkorte motivering zo veel mogelijk worden voorzien van korte toelichtende standaardzinnen om duidelijker te maken waarom de rechtbankuitspraak wordt bevestigd. Een voorbeeld hiervan is dat met een korte toelichting in een uitspraak wordt verwezen naar rechtspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak waarin dezelfde rechtsvraag een rol heeft gespeeld. Ook houdt de nieuwe werkwijze in dat de Afdeling bestuursrechtspraak met het oog op de controlefunctie van het hoger beroep, de individuele rechtsbescherming en ter voorlichting van de rechtspraktijk vaker uitspraak doet met een beknopte motivering. Daarin wordt uitgelegd dat er iets schort aan de rechtbankuitspraak, ook al leidt dat niet steeds tot vernietiging van deze uitspraak.

Conclusie onderzoeksrapport

De onderzoekers Bert Marseille, Marc Wever en Viola Bex‑Reimert hebben onderzocht wat de rechtshulpverleners, IND, rechtbanken en de Afdeling bestuursrechtspraak zelf van de nieuwe werkwijze vinden en of de Afdeling bestuursrechtspraak de nieuwe werkwijze moet beëindigen, als vaste werkwijze moet voortzetten of moet uitbouwen. De onderzoekers komen tot de conclusie dat de werkwijze moet worden uitgebouwd en zijn kritisch over de toepassing van de verkorte motivering. De Afdeling bestuursrechtspraak zou volgens de onderzoekers bij de toepassing van artikel 91, tweede lid, precies het omgekeerde uitgangspunt moeten hanteren: 'motiveren van uitspraken waarin het hoger beroep ongegrond wordt verklaard zou de regel moeten zijn in plaats van de uitzondering'.

Hoe nu verder?

De komende maanden zullen staatsraden en juristen van de Vreemdelingenkamer van de Afdeling bestuursrechtspraak intern reflecteren op de uitkomsten van het onderzoek en de voorstellen die de onderzoekers hebben gedaan.

Op 17 december 2021 zal de Afdeling bestuursrechtspraak weer een periodieke bijeenkomst houden met advocaten, vertegenwoordigers van de IND, rechtbankrechters en wetenschappers. Niet alleen om met hen te spreken over de uitkomsten van het onderzoek, maar ook over welke wensen er leven om de inzichtelijkheid en de begrijpelijkheid van de vreemdelingenrechtspraak te vergroten. 

In de eerste helft van 2022 komt de Afdeling bestuursrechtspraak dan met een inhoudelijke reactie op het rapport. Dat wil niet zeggen dat zij tot die tijd hier niets mee doet. Sommige veranderingen zijn al ingezet. De Afdeling bestuursrechtspraak blijft streven naar tijdige en effectieve rechtsbescherming in vreemdelingenzaken met oog voor de menselijke maat.

Nader: Vanwege de coronamaatregelen is deze bijeenkomst verplaatst naar 11 maart 2022. Dat betekent dat de Afdeling bestuursrechtspraak ook wat later met haar inhoudelijke reactie op het rapport zal komen.


Lees hier het rapport over het motiveren van uitspraken in het hoger beroep in het vreemdelingenrecht van de onderzoekers van de vakgroep Staatsrecht, Bestuursrecht en Bestuurskunde van de Rijksuniversiteit Groningen.