Zonder vingerafdrukken geen paspoort, wel identiteitskaart

Gepubliceerd op 25 mei 2016

De burgemeesters van Amsterdam, Den Haag, Nuth en Maastricht hebben terecht aanvragen voor een paspoort buiten behandeling gelaten, omdat de aanvragers weigerden de daarvoor verplichte vingerafdrukken af te geven. De burgemeesters van Utrecht, Amsterdam en De Fryske Marren mochten echter niet aanvragen voor een Nederlandse identiteitskaart buiten behandeling laten. Daarvoor is het afgeven van vingerafdrukken niet verplicht. Dit blijkt uit zeven uitspraken die de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State vandaag (25 mei 2016) openbaar heeft gemaakt. Tegen de uitspraken is geen hoger beroep mogelijk.

Paspoort

Op grond van een Europese verordening mag een paspoort slechts worden afgegeven als van de aanvrager een gezichtsopname en twee vingerafdrukken worden opgenomen op de chip van een paspoort. Nu een Europese verordening "een algemene strekking heeft, verbindend is in al haar onderdelen en rechtstreeks toepasselijk is in elke lidstaat", mogen burgemeesters niet van deze regel afwijken. De verordening staat bovendien niet toe dat een uitzondering wordt gemaakt op deze verplichting voor mensen die gewetensbezwaren hebben tegen de afgifte van hun vingerafdrukken.

Decentrale opslag vingerafdrukken
De aanvankelijk in de Nederlandse Paspoortwet verplichte afname van vier vingerafdrukken en de langdurige opslag daarvan in een decentrale databank zijn echter in strijd met het recht op privacy en daarmee onrechtmatig, aldus de Afdeling bestuursrechtspraak. Een inmenging in het privéleven van de burger kan gerechtvaardigd zijn als daarmee een legitiem doel wordt nagestreefd, dat doel op die manier ook kan worden bereikt en de inmenging geen te zwaar middel is. Tot de opslag van de vingerafdrukken was besloten om de identificatie van personen te verbeteren en om te controleren of iemand de persoon is voor wie hij zich uitgeeft. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties schreef echter in een brief aan de Tweede Kamer in april 2011 dat de langdurige opslag van vingerafdrukken in een decentrale databank volgens hem bij nader inzien daarvoor toch niet zo'n geschikt middel was. De Afdeling bestuursrechtspraak gaat ervan uit dat dit ook al zo was toen de paspoortaanvragen in deze zaken in 2010 werden gedaan. Dit betekent dat er niet meer dan twee vingerafdrukken decentraal mogen worden opgeslagen en dan alleen zolang dat nodig is om het paspoort te maken en te verstrekken. Dit is sinds januari 2014 ook zo in de Paspoortwet vastgelegd en was daarvoor al geregeld door de bewaartermijn van vingerafdrukken te verkorten.

Decentrale opslag gezichtsopname
De gezichtsopname mag naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak wel decentraal worden opgeslagen, ook nadat het paspoort is verstrekt.

Centrale opslag
Voor zover de aanvragers bezwaar hebben gemaakt tegen centrale opslag van hun biometrische gegevens, constateert de Afdeling bestuursrechtspraak dat die centrale opslag er nu niet is en er ook niet was toen zij hun aanvraag deden. De burgemeesters hoefden hiermee dan ook geen rekening te houden bij hun besluiten op de paspoortaanvragen.

Nederlandse identiteitskaart

Toen de aanvragen in deze zaken werden ingediend stond in de wet dat op een Nederlandse identiteitskaart ook een gezichtsopnameen vier vingerafdrukken moesten worden opgenomen, omdat toen werd gedacht dat de Europese verordening ook op identiteitskaarten van toepassing was. Dat blijkt echter niet zo te zijn. Zo bezien was er dus geen reden deze verplichting in de wet op te nemen. Andere lidstaten verlangen ook geen vingerafdrukken bij afgifte van nationale identiteitskaarten. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft deze verplichting vervolgens uit de Paspoortwet geschrapt, omdat er ook verder geen goede reden voor was. De Afdeling bestuursrechtspraak gaat ervan uit dat dit ook al zo was toen de identiteitskaarten in deze zaken in 2010 en 2011 werden aangevraagd. De inbreuk op het privéleven die werd gemaakt door de vingerafdrukken te eisen was ook toen dus niet nodig en daarom onrechtmatig, aldus de Afdeling bestuursrechtspraak. Dit betekent dat voor een identiteitskaart geen vingerafdrukken meer worden afgenomen en alleen de gezichtsopname decentraal mag worden opgeslagen. Dit is sinds januari 2014 ook zo in de Paspoortwet vastgelegd.

Prejudiciële vragen

De Afdeling bestuursrechtspraak stelde in vier van de zeven zaken in september 2012 zogenoemde prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie in Luxemburg over de geldigheid en uitleg van de desbetreffende Europese Verordening. In april 2015 beantwoordde het Hof van Justitie deze vragen in een arrest.

Lees hier de uitspraken met zaaknummers 201105172/2 (paspoort), 201110242/3 (identiteitskaart), 201110934/3 (paspoort), 201205423/3, (paspoort) 201205593/1 (identiteitskaart), 201207583/1 (paspoort) en 201210953/1 (identiteitskaart).