Advies Miljoenennota 2025 en rapportage begrotingstoezicht 2024
"Voer een prudent begrotingsbeleid en maak een structuuranalyse"
Het nieuwe kabinet heeft de ambitie om de overheidsfinanciën op orde te brengen. De nadruk op solide overheidsfinanciën is begrijpelijk. In de voorgaande kabinetsperiode vormde dit geen struikelblok, maar het huidige kabinet heeft een andere budgettaire uitgangspositie. Om prudent begrotingsbeleid te kunnen voeren, moet het kabinet een anker kiezen dat zorgt voor voldoende ruimte ten opzichte van de Europese 3%-tekortnorm. Onvoldoende marge ten opzichte van deze norm betekent dat het kabinet ervoor kiest om structureel op de vluchtstrook te rijden, terwijl trendmatig begrotingsbeleid veronderstelt dat men zoveel mogelijk binnen de grenzen van de gewone rijweg zelf blijft. Er is schaarste aan financiële middelen, arbeidskracht en ruimte. Dit betekent dat het kabinet keuzes moeten maken over de inrichting van de Nederlandse economie, arbeidsmarkt en capaciteit van de overheid. Een brede sociaaleconomische structuuranalyse kan helpen om te komen tot integraal afgewogen keuzes en de juiste prioritering.
Rapportage en advies
Dit is te lezen in het advies over de Miljoenennota 2025 en de septemberrapportage begrotingstoezicht 2024 van de Afdeling advisering van de Raad van State die vandaag op Prinsjesdag zijn gepubliceerd. In de septemberrapportage beoordeelt de Afdeling advisering vanuit haar rol als onafhankelijk begrotingstoezichthouder of de begroting voldoet aan de afgesproken Europese en nationale begrotingsregels. Als onafhankelijk wetgevingsadviseur van regering en parlement geeft de Afdeling advisering daarnaast jaarlijks haar oordeel over de rijksbegroting van het komende jaar. Ook dit jaar brengt de Afdeling advisering de septemberrapportage en het advies over de Miljoenennota in één document uit.
Duidelijk geformuleerde begrotingsankers
Om begrotingsdiscipline vorm te geven en te handhaven is het belangrijk dat het begrotingsbeleid transparant is. Duidelijk geformuleerde begrotingsankers dwingen immers tot het maken van integrale afwegingen. Daarmee kunnen besluiten democratisch worden verantwoord. Maar een duidelijke norm voor het overheidstekort ontbreekt in de begrotingsstukken. Het voornemen om onder de 3%-tekortnorm te blijven is onvoldoende. Bij de keuze voor een begrotingsanker moet er een ruime marge worden gehouden ten opzichte van de Europese norm. Dat voorkomt dat het kabinet procyclisch begrotingsbeleid moet voeren om aan de Europese regels te voldoen.
Nieuwe Europese begrotingsregels
Bij de toetsing aan de nieuwe Europese begrotingsregels concludeert de Afdeling advisering dat Nederland wel voldoet aan de normen uit de correctieve arm van het Stabiliteits- en Groeipact voor 2024 en 2025, maar niet aan de normen uit de preventieve arm op de middellange termijn. De raming van het Centraal Planbureau laat zien dat het begrotingstekort vanaf 2029 hoger is dan 3% bbp; de overheidsschuld ligt vanaf 2033 hoger dan 60% bbp. In 2038 zal de overheidsschuld zelfs zijn gestegen tot 70% bbp. Nederland zal een begrotingsinspanning moeten leveren om een budgettair-structureel plan in te dienen dat voldoet aan de eisen van de Europese regels. Houdbare overheidsfinanciën is niet alleen van belang omdat het “moet” van Europa, maar ook omdat het bijdraagt aan prudent en stabiel nationaal begrotingsbeleid.
Budgettaire beperkingen en schaarste
Structurele hervormingen zijn van belang voor het toekomstbestendig houden van Nederland, maar deze werken maar geleidelijk door en zijn dus een kwestie van lange adem. Nederland wordt op termijn beter van een goed gekozen pakket van structurele hervormingen dat leidt tot een beter functionerende arbeids- en woningmarkt en hogere productiviteitsgroei. Deze hervormingen zijn ook belangrijk voor het betaalbaar houden van overheidsvoorzieningen voor toekomstige generaties. Er zijn niet alleen budgettaire beperkingen. Ook op andere terreinen is er schaarste, zoals bij de arbeidsmarkt en op het gebied van ruimte, natuur en gezonde leefomgeving. Dit raakt het zogenoemde ‘doenvermogen’ van de overheid.
Brede sociaaleconomische structuuranalyse
Het is niet eenvoudig om te komen tot maatregelen die niet alleen effect sorteren op korte termijn, maar ook bijdragen aan het versterken van de sociaal- en economische structuur van Nederland op de middellange en lange termijn. Een goede structuuranalyse, in samenhang met het fiscaal- en begrotingsbeleid, kan een kabinet voor de hele zittingsperiode helpen met het maken van integraal afgewogen keuzes, het stellen van prioriteiten en goed gemotiveerd beleid. Zo’n brede sociaaleconomische structuuranalyse ondersteunt het handelings- en oplossingsvermogen van het kabinet en het parlement. Het advies aan het kabinet is dan ook om deze analyse te maken, waarbij gebruik wordt gemaakt van het brede welvaartsbegrip.
Lees hier de volledige tekst van het advies over de Miljoenennota 2025 en de septemberrapportage begrotingstoezicht 2024 van de Afdeling advisering.