Advies initiatiefwetsvoorstel strafbaar stellen openbaar maken beeldmateriaal slachtoffers

Achtergrond en inhoud van het voorstel

Het komt steeds vaker voor dat mensen foto’s of video’s maken van slachtoffers van een ongeluk, misdrijf of ander noodgeval en deze op internet en sociale media zetten. Hiermee wordt de privacy van het slachtoffer geschonden. Ook voor naasten is het vervelend als zij geconfronteerd worden met deze nare beelden. De initiatiefnemers willen het openbaar maken van beelden van mensen die dringend hulp nodig hebben of als gevolg van de noodsituatie zijn overleden, strafbaar stellen. Het maken van beelden of het verspreiden van al openbare beelden wordt niet strafbaar door dit voorstel.

Inzet van het strafrecht

Met de inzet van het strafrecht wordt een inbreuk gemaakt op de grondrechten van burgers. Daarom mag hiervoor pas worden gekozen als het niet lukt om op andere manieren bepaald gedrag tegen te gaan. Veel (jonge) mensen delen beelden van slachtoffers met elkaar. Dit kan een aanwijzing zijn dat zij zich niet realiseren wat de gevolgen voor slachtoffers en hun naasten zijn. De Afdeling advisering vraagt zich daarom af of er genoeg draagvlak is om dit strafbaar te stellen. Als het draagvlak ontbreekt, wordt het moeilijk om de strafbaarstelling te handhaven. Ook vraagt zij of er alternatieven zijn, zoals een bewustwordingscampagne. De Afdeling advisering vindt daarom dat de initiatiefnemers de noodzaak van de strafbaarstelling beter moeten uitleggen in de toelichting bij het wetsvoorstel. Daarvoor kan het zinvol zijn om meer onderzoek te doen naar de maatschappelijke opvattingen over dit probleem en naar maatregelen om dit gedrag tegen te gaan.

Uitvoerbaarheid en handhaving

De Afdeling advisering heeft van de initiatiefnemers geen informatie gekregen over wat de Politie, het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak van het initiatiefwetsvoorstel vinden. De Afdeling advisering kan daardoor niet goed beoordelen of zij met dit voorstel uit de voeten kunnen en of zij voldoende capaciteit hebben voor de handhaving. Daarom vindt de Afdeling advisering het belangrijk dat deze instanties alsnog hiernaar gevraagd worden. Zij verwacht dat handhaving in de praktijk waarschijnlijk moeilijk zal zijn. De politie zal namelijk weinig bevoegdheden hebben om online onderzoek te doen. Ook zal zij niet kunnen ingrijpen als iemand alleen beelden maakt van een noodgeval, want dit wordt niet strafbaar.

Afbakening strafbaarstelling

In het advies worden nog enkele opmerkingen gemaakt over de afbakening van het wetsvoorstel. De bewoording van de strafbaarstelling zorgt ervoor dat het openbaar maken van oude of buitenlandse beelden van slachtoffers ook strafbaar wordt. Dat heeft niet zoveel te maken met het probleem dat de initiatiefnemers willen aanpakken. Ook wordt alleen het openbaar maken en niet het verspreiden van beelden strafbaar. Uit de toelichting bij het wetsvoorstel blijkt dat sprake kan zijn van openbaar maken als iemand een foto van een slachtoffer via WhatsApp aan één ander persoon stuurt. Als die persoon de foto vervolgens op internet zet, is dat verspreiden en dat wordt niet strafbaar. De Afdeling advisering vraagt zich af of dit inderdaad de bedoeling is van de initiatiefnemers. Als dat zo is, moeten zij dit soort keuzes beter uitleggen in de toelichting bij het wetsvoorstel.

Slotsom

De Afdeling advisering heeft bezwaren bij het initiatiefvoorstel. Zij adviseert het voorstel alleen in behandeling te nemen als het voorstel en de toelichting worden aangepast.