Samenvatting advies wetsvoorstel tijdelijke nieuwkomersvoorzieningen in het onderwijs

Toestroom nieuwkomers in het onderwijs

Kinderen die in Nederland komen wonen en de Nederlandse taal nog niet goed machtig zijn, moeten naar school kunnen. De regering verwacht dat de onderwijscapaciteit voor deze groep op korte termijn tekortschiet, doordat het aantal nieuwkomers blijft stijgen. Met dit wetsvoorstel wil de regering het tekort aan onderwijsplaatsen oplossen. Ten eerste worden gemeenten en scholen verplicht om ten minste eenmaal per jaar met elkaar afspraken te maken over een dekkend onderwijsaanbod aan nieuwkomers. Een tweede maatregel is dat de minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs met een zogenoemde aanwijzing kan besluiten dat er in een gemeente een tijdelijke onderwijsvoorziening voor nieuwkomers moet komen. In zo’n tijdelijke voorziening wordt door niet (volledig) bevoegde leraren basaal onderwijs gegeven met een afwijkend onderwijsprogramma. Dergelijk onderwijs is momenteel al toegestaan, specifiek voor Oekraïense kinderen. De evaluatie van dat onderwijs is nog niet uitgevoerd, maar onder meer bij de Onderwijsinspectie zijn er zorgen over de kwaliteit van het onderwijs dat deze groep nu ontvangt.

Inrichten tijdelijk nieuwkomersonderwijs

Tijdelijk nieuwkomersonderwijs kan volgens dit voorstel pas worden gestart als de minister hiervoor een besluit neemt (de aanwijzingsbevoegdheid). De Afdeling advisering ziet vooralsnog onvoldoende aanleiding dat daar altijd een besluit van de minister voor nodig is. Scholen en gemeenten blijken namelijk zelf al bereid te zijn om de onderwijscapaciteit te vergroten, zoals zij eerder al voor Oekraïense kinderen hebben gedaan. Dat toch wordt gekozen voor een aanwijzingsbevoegdheid van de minister kan de goede samenwerking tussen het Rijk, de gemeenten en scholen bemoeilijken. Ook lost een aanwijzingsbevoegdheid het tekort aan geschikt personeel en de onzekerheid over de instroom niet op. De Afdeling adviseert dan ook om de voorgestelde aanwijzingsbevoegdheid te schrappen en scholen en gemeenten zelf in staat te stellen om een tijdelijke onderwijsvoorziening te starten. De minister kan daarin faciliteren door desgewenst op verzoek van gemeenten ontheffing te verlenen van enkele onderwijsvoorschriften. Mocht later blijken dat scholen en gemeenten onvoldoende bereid zijn om onderwijs voor nieuwkomers te starten, kan optreden van de minister alsnog nodig zijn. Het nut en de noodzaak van zo’n interventie moeten dan wel onderbouwd worden in het licht van de problemen die worden geconstateerd.

Structurele oplossingen

De Afdeling advisering herkent de moeilijkheden waar scholen en gemeenten mee te maken hebben als gevolg van capaciteitsproblemen in het gehele onderwijs en de instroom van nieuwkomers in het bijzonder. Het tijdelijk afwijken van de reguliere onderwijsvoorschriften kan een oplossing zijn. Daarbij moet ook gezocht worden naar een structurele oplossing om goed onderwijs voor alle leerplichtige leerlingen te waarborgen. Een volwaardige onderwijsvorm moet het uitgangspunt blijven. Het kan niet zo zijn dat de onderwijskwaliteit voor nieuwkomers blijvend wordt verlaagd om de aanhoudende capaciteitsproblemen het hoofd te bieden. De Afdeling adviseert de regering het wetsvoorstel om die reden vooralsnog een tijdelijk karakter te geven en in de toelichting bij het wetsvoorstel aandacht te besteden aan structurele maatregelen.