Gebrekkig zicht op risico’s chemiebedrijf staat in de weg aan Amsterdams woningbouwplan

Risico

De gemeente wil het Hamerkwartier in Amsterdam-Noord in de komende jaren transformeren van een bedrijventerrein tot een woon- en werkgebied. Het bestemmingsplan ‘Exclusiva Hamerkwartier’ is een van de bestemmingsplannen die daar uitvoering aan geeft. Het maakt de bouw van 350 woningen, een basisschool met kinderdagverblijf, bedrijven en maatschappelijke voorzieningen mogelijk op het voormalige terrein van het bedrijf Exclusiva. Tegen het bestemmingsplan is een chemiebedrijf dat naast het Hamerkwartier ligt, in beroep gekomen. Het chemiebedrijf vindt dat de gemeente geen goed zicht heeft op de veiligheidsrisico’s van woningbouw in de buurt van zijn bedrijf. De gemeenteraad vindt de toename van de veiligheidsrisico’s aanvaardbaar.

Inzicht geven en verantwoorden

De Afdeling bestuursrechtspraak is van oordeel dat de gemeenteraad heeft ingestemd met het bestemmingsplan terwijl er op dat moment geen goed zicht was op de veiligheidsrisico’s. Die zien vooral op het risico dat bij een calamiteit bij het chemiebedrijf de giftige stof nikkelhydroxycarbonaat (NHC) vrijkomt waarbij dodelijke slachtoffers kunnen vallen. Het is aan de gemeenteraad om inzicht te geven of dat risico stijgt door de geplande woningbouw en vervolgens de aanvaardbaarheid van dat risico te verantwoorden. Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak voldoet het gemeenteraadsbesluit niet aan deze motiveringseis. Er was op het moment dat de gemeenteraad instemde met het bestemmingsplan niet alleen te weinig informatie beschikbaar over de risico’s, maar de informatie die er was, was bovendien onvolledig of onjuist. Zo zijn de onderzoeken niet gebaseerd op de destijds meest recente inzichten over NHC.

Belangenafweging

De gemeenteraad stelt zich op het standpunt dat de risico’s aanvaardbaar zijn, waarbij de gemeenteraad ook wijst op het grote en evidente belang van woningbouw. Bij de afweging tussen dat belang en het belang van het chemiebedrijf mist de Afdeling bestuursrechtspraak in het gemeenteraadsbesluit echter een toereikende beoordeling van de verhoogde kans op slachtoffers onder toekomstige bewoners bij een eventuele calamiteit bij het chemiebedrijf. Ook is de gemeenteraad bij de belangenafweging niet ingegaan op een uitbreidingsplan van dat bedrijf, terwijl dat bij het vaststellen van het bestemmingsplan al wel bekend was.

Transformatie

Ook zonder de ‘Exclusiva-ontwikkeling’ brengt het chemiebedrijf op dit moment al een risico met zich dat met een factor 3 uitstijgt boven een bepaalde richtwaarde. Dat is uit onderzoeken in de loop van de procedure inmiddels duidelijk geworden. Overschrijding van deze richtwaarde is niet per se onacceptabel, maar de wet eist dan wel een uitdrukkelijke motivering van de gemeenteraad of dit aanvaardbaar is. Zo’n motivering heeft de gemeenteraad niet gemaakt voor het voorgaande bestemmingsplan ‘Hamerstraatgebied’, maar dat voorzag dan ook vooral in industrie en bedrijvigheid. De gemeente is nu van plan om het gebied aanzienlijk te veranderen, waarbij het inwonertal in het Hamerkwartier fors zal toenemen. Een beoordeling van de veiligheidsrisico’s bij zo’n transformatie kan dan ook niet worden gemist, aldus de Afdeling bestuursrechtspraak.

Draka Terrein Hamerkwartier

De Afdeling bestuursrechtspraak heeft het bestemmingsplan ‘Exclusiva Hamerkwartier’ in oktober 2023 op een rechtszitting behandeld samen met het bestemmingsplan ‘Draka Terrein Hamerkwartier’. Dat plan maakt ongeveer 1.700 woningen mogelijk op het terrein van kabelfabriek Draka. In die zaak zal de Afdeling bestuursrechtspraak in het tweede kwartaal van 2024 uitspraak doen.