Samenvatting advies over voorstel om van Haren weer zelfstandige gemeente te maken

Herindeling sinds 2019

Sinds 1 januari 2019 zijn de gemeenten Groningen, Haren en Ten Boer samengevoegd. Deze herindeling is tegen de zin van de toenmalige gemeente Haren door de provincie Groningen geïnitieerd. Tweede Kamerlid Van Houwelingen vindt dat deze herindeling niet had mogen plaatsvinden, omdat de inhoudelijke onderbouwing hiervoor onjuist was. De gevoerde procedure voor de herindeling vond hij een ‘schending van de democratische rechtsorde’. Hij stelt daarom in zijn initiatiefwetsvoorstel voor om de bestaande gemeente Groningen op te splitsen in twee delen: de gemeente Groningen (bestaande uit het grondgebied van de voormalige gemeenten Groningen en Ten Boer) en de gemeente Haren (bestaande uit het grondgebied van de voormalige gemeente Haren).

Ervaren onvrede

De Afdeling advisering van de Raad van State is zich ervan bewust dat de herindeling van de gemeenten Groningen, Haren en Ten Boer de gemoederen heeft beziggehouden en dat voor een deel nog steeds doet. Sommige inwoners zijn voor een herindeling, anderen zijn er tegen en weer een ander deel verzoent zich met de situatie zoals die nu is. Ervaren onvrede betekent echter nog niet dat moet worden overgegaan tot het instellen van een nieuwe gemeente. Op basis van inhoudelijke afwegingen moet de overtuiging bestaan dat een nieuwe gemeente effectief in staat is de gemeentelijke overheidstaken uit te voeren en de belangen van alle inwoners adequaat te behartigen in de komende decennia. Die inhoudelijke beoordeling ontbreekt in het voorstel.

Duurzame keuze

Herindelen van gemeenten veronderstelt ook een duurzame keuze van de wetgever. Een herindeling is immers een ingrijpend proces waarmee vaak grote bestuurlijke inspanningen zijn gemoeid. Dit geldt zowel voor de eigen gemeente(n) als voor de omliggende gemeenten. Ook heeft herindeling gevolgen voor de dienstverlening aan inwoners. Een gemeentelijke herindeling moet daarom ten minste meerdere raadsperioden mee kunnen gaan. Het voorstel strookt daar niet mee.

Procedure

Het initiatiefwetsvoorstel houdt in dat de wetgever een herindeling vaststelt, zonder enige vorm van consultatie bij de (inwoners van de) gemeente Groningen. Pas nadat het wetsvoorstel is aangenomen is er een consultatie, gericht op de concrete uitwerking van een herindeling die al is vastgesteld. Als al door één of meer leden van de Tweede Kamer een initiatief wordt genomen voor een herindeling, dan moet een andere procedure worden gevolgd. Die procedure moet waarborgen dat naast de gemeenteraad van Groningen ook omliggende gemeenten, regio’s, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de inwoners zelf hun zienswijze over de herindeling kenbaar kunnen maken. Deze zienswijzen kunnen dan zorgvuldig worden gewogen, voordat een wetsvoorstel in procedure wordt gebracht.

Ernstige bezwaren

De Afdeling advisering van de Raad van State heeft op grond van al deze argumenten ernstige bezwaren tegen het initiatiefvoorstel. Zij adviseert het voorstel niet in behandeling te nemen.