Samenvatting advies over wijziging van de Spoorwegwet voor overwegveiligheid

Inhoud van het voorstel

Het voorstel bevat maatregelen voor het veilig gebruik van zogenoemde niet actief beveiligde overwegen (NABO’s). In de kern gaat het om de invoering van een wettelijke zorgplicht voor veilig gebruik van deze overwegen. Ook krijgt de minister van Infrastructuur en Waterstaat de bevoegdheid om een aanwijzing te geven aan gemeenten om een NABO op te heffen als de veiligheid ervan volgens hem in het gedrang is of dreigt te komen. De minister kan vervolgens een boete opleggen als zo’n aanwijzing niet wordt opgevolgd.

Spoorveiligheid

De Afdeling advisering onderschrijft het grote belang van spoorveiligheid. Verbetering van de veiligheid van overwegen, in het bijzonder van de NABO’s, kan helpen om de kans op ongelukken aanzienlijk terug te dringen. Ook is het belangrijk om die knelpunten snel op te lossen. Dat neemt niet weg dat de Afdeling advisering ernstige bezwaren heeft tegen dit wetsvoorstel vanwege de weg waarlangs de regering het doel van het wetsvoorstel, overwegveiligheid, wil bereiken.

Afwijking

De aanwijzingsbevoegdheid wijkt af van de gebruikelijke maatregelen voor interbestuurlijk toezicht. Op verzoek van de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat is nagegaan of de overwegingen in het wetsvoorstel voor de keuze voor een aanwijzingsbevoegdheid zwaarwegend genoeg zijn om die afwijking te rechtvaardigen. De Afdeling advisering beantwoordt die vraag ontkennend. Daarbij is van groot belang dat er op dit moment geen (veiligheids)normen in de Spoorwegwet of andere regelingen staan waaraan overwegen moeten voldoen. Daardoor is tot nu toe ook nog geen gebruik gemaakt van de bestaande, algemene maatregelen voor interbestuurlijk toezicht. In de toelichting wordt verder niet beargumenteerd waarom de bestaande maatregelen tekort zouden schieten. Ook wordt niet toegelicht hoe met de voorgestelde aanwijzingsbevoegdheid het gewenste effect kan worden bereikt. In het licht daarvan heeft de Afdeling advisering bezwaar tegen de aanwijzingsbevoegdheid en adviseert zij ervan af te zien.

Bestuurlijke boete

Ook de voorgestelde bevoegdheid om aan de wegbeheerder een boete op te leggen als niet aan de aanwijzing wordt voldaan, is een onwenselijke afwijking van de algemene maatregelen voor interbestuurlijk toezicht. Zo’n bestraffend besluit past niet in het bredere kader van de interbestuurlijke verhoudingen. Ook hiervan zou moeten worden afgezien, aldus de Afdeling advisering.

Vergoeding kosten

De invoering van een zorgplicht voor veilig gebruik van overwegen brengt kosten met zich mee voor de wegbeheerder (veelal gemeenten). Die moet immers maatregelen treffen. Maar zeker ook het opvolgen van een aanwijzing, het sluiten van een overweg, brengt kosten met zich mee. Niet alleen de sluiting als zodanig, maar ook bijkomende kosten zoals het omleiden van een weg of het aanleggen van een tunnel. De toelichting besteedt daar nauwelijks aandacht aan. De Afdeling adviseert dan ook om inzicht te geven in de financiële gevolgen van het wetsvoorstel voor gemeenten en hoe die financiële gevolgen kunnen worden opgevangen.