Advies Wet kwaliteitsbevordering uitvoering verkiezingsproces

Inhoud van het wetsvoorstel

Het functioneren van de democratie en het parlementaire stelsel valt of staat bij eerlijke en betrouwbare verkiezingen. Burgers moeten hierop kunnen vertrouwen. Uitvoerders van het verkiezingsproces hebben aangegeven dat de kwaliteit van het verkiezingsproces aandacht behoeft, en dat geldt ook voor de ondersteuning en uitvoerbaarheid ervan. Om de kwaliteit van het verkiezingsproces te bevorderen, krijgt de Kiesraad een meer ondersteunende rol naar gemeenten en stembureaus die het verkiezingsproces uitvoeren.

Ondersteunende rol Kiesraad

De Kiesraad kan nadere regels stellen die gemeenten en stembureaus meer helderheid en ondersteuning bieden. Hierbij is ook aandacht voor het verbeteren van het toezicht op de uitvoering van het verkiezingsproces. Zo kan de Kiesraad een aanwijzing geven als de gang van zaken in een stembureau een risico vormt voor de betrouwbaarheid van de verkiezing. Ook kan de Kiesraad rapporteren over waargenomen onregelmatigheden en desnoods adviseren tot een hertelling van de stemmen of een herstemming. De Afdeling advisering vindt het voornemen van de regering begrijpelijk om de rol van de Kiesraad te verzwaren. Wel moet de regering in de toelichting bij het wetsvoorstel uitgebreider ingaan op de achtergronden en overwegingen die aanleiding geven voor dit wetsvoorstel.

Regelgeving door de Kiesraad

Het wetsvoorstel bevat een algemene bevoegdheid van de Kiesraad om instructies en kwaliteitsstandaarden te formuleren. De bedoeling is om hiermee gemeenten en stembureaus beter in staat te stellen om op een uniforme wijze wet- en regelgeving uit te voeren. Dit zorgt ook voor duidelijkheid bij politieke partijen en de kiezers. Verder kan de Kiesraad de uitvoering dan beter centraal ondersteunen. Het stellen van nadere regels door de Kiesraad kan vanwege de grondwettelijke systematiek alleen onder strikte voorwaarden, waarbij het uitgangspunt blijft dat de hoofdlijnen in een wet moeten worden vastgelegd. Het advies aan de regering is daarom in het wetsvoorstel heel precies aan te geven over welke onderwerpen de Kiesraad nadere regels mag stellen. De instructies en kwaliteitsstandaarden die de Kiesraad opstelt zijn bindend. Deze instructies gaan over het handelen van gemeenten en stembureaus en zijn indirect ook van toepassing op bijvoorbeeld het indienen van een kandidatenlijst door een partij of op kiezers die in het stemlokaal aanwezig zijn. In de toelichting bij het wetsvoorstel geeft de regering echter aan dat deze instructies en kwaliteitsstandaarden geen algemeen verbindende voorschriften zijn. Daarom is het advies om de toelichting hierop aan te passen.