Advies wetsvoorstel regels gewezen bewindspersonen

Inhoud en doel van het wetsvoorstel

Het wetsvoorstel stelt voor ministers en staatssecretarissen regels aan vervolgfuncties en lobbyactiviteiten na afloop van hun ambt. Dit geldt zowel voor zittende ministers en staatssecretarissen als voor oud-bewindspersonen (de zogenoemde ‘gewezen’ bewindspersonen). De regering wil met het wetsvoorstel (het risico op) belangenverstrengeling voorkomen. Het wetsvoorstel bevat daarvoor een lobbyverbod en een draaideurverbod van twee jaar na het aftreden. Verder moeten zittende en oud-bewindspersonen tijdens een ‘afkoelperiode’ van twee jaar na hun aftreden advies vragen aan een onafhankelijk college of een vervolgfunctie aanvaardbaar is. De adviesplicht geldt alleen voor bestuurlijke vervolgfuncties in de private sector en een deel van de semipublieke sector.

Breder integriteitsbeleid

De Afdeling advisering benadrukt dat een wettelijke regeling onderdeel moet zijn van een breder integriteitsbeleid. Daarbij gaat het om het stimuleren van een cultuur binnen de overheid waarin integriteitsvragen permanent aandacht krijgen. Daarin is in de eerste plaats aandacht nodig voor de morele waarden die aan de regels ten grondslag liggen. Het is belangrijk dat het gesprek over integriteitsdilemma’s wordt gevoerd in een veilige omgeving en dat gewaakt wordt voor juridisering. Met het oog daarop is het de vraag of het wetsvoorstel niet contraproductief gaat werken.

Rechtspositie ambtsdragers

Het is in het algemeen belang dat steeds weer voldoende geschikte personen, met diverse achtergronden en maatschappelijke ervaring, bereid worden gevonden om minister of staatssecretaris te worden. Daarbij moeten zij ook bereid zijn om de daaraan verbonden risico’s te aanvaarden, zoals voortijdig vertrek. Dit vergt een rechtspositie die daarbij past. Daarom moet dit wetsvoorstel worden bekeken in samenhang met de andere rechtspositionele voorzieningen, zoals de (inmiddels versoberde) wachtgeldregeling en de inspanningsverplichting voor het vinden van een nieuwe functie. De Afdeling adviseert de regering om een samenhangende visie hierop te geven en aan te geven hoe het wetsvoorstel zich daarmee verhoudt.

Begrip voor lobbyverbod en draaideurverbod

De Afdeling advisering heeft er begrip voor dat de regering voor bewindspersonen een lobbyverbod en een draaideurverbod wettelijk wil regelen. Bewindspersonen hebben, ook na hun aftreden, een bijzondere verantwoordelijkheid. Deze twee maatregelen zijn ook te verenigen met het recht op vrije arbeidskeuze.

Adviesplicht vervolgfuncties

De Afdeling advisering heeft bedenkingen bij het onderdeel van het voorstel dat bewindspersonen verplicht om een voorgenomen vervolgfunctie voor te leggen aan een onafhankelijk adviescollege. Deze procedure zal leiden tot een verdere juridisering en kan mede daarom contraproductief gaan werken. De Afdeling advisering geeft de regering daarom in overweging dit deel van het wetsvoorstel te heroverwegen. Als de wetgever niettemin ook op dit punt nadere wettelijke regels wil stellen, constateert de Afdeling advisering dat het voorstel op een aantal punten onvoldoende is uitgewerkt en in die zin niet ‘af’ is. Zij adviseert in dat geval het wetsvoorstel op een aantal punten te verduidelijken. Zij vindt alleen een advies van een onafhankelijk college over de vervolgfunctie niet voldoende en adviseert daarom te regelen dat de minister-president op basis van dat advies een standpunt inneemt of hij de vervolgfunctie aanvaardbaar vindt. De minister-president vervult een centrale rol in het integriteitsbeleid, ook bij het bevorderen van integriteit van bewindspersonen tijdens én kort na hun ambtsvervulling. Wettelijke vastlegging daarvan zorgt voor een duidelijkere ministeriële verantwoordelijkheid met de mogelijkheid om verantwoording af te leggen aan de Tweede Kamer. De Afdeling adviseert verder de criteria aan de hand waarvan het adviescollege moet bepalen of een vervolgfunctie aanvaardbaar is, op belangrijke onderdelen te verduidelijken.