Samenvatting advies initiatiefwetsvoorstel betaalbare boodschappen
De Afdeling advisering van de Raad van State heeft op 12 april 2023 het advies vastgesteld over het initiatiefvoorstel van de Tweede Kamerleden Van Dijck en Mulder voor 'betaalbare boodschappen'. Het advies is op 17 april 2023 openbaar gemaakt en gepubliceerd op de website van de Raad van State.
Doel van het wetsvoorstel
De initiatiefnemers willen met het voorstel de indirecte belasting op voedingsmiddelen voor één jaar op nul procent zetten. Daarmee zouden voedingsmiddelen in één klap negen procent goedkoper worden.
Supermarktsubsidie
Op grond van binnen- en buitenlandse ervaringen en empirisch onderzoek is te verwachten dat het wetsvoorstel zijn doel niet, of op zijn best in beperkte mate zal behalen. Belastingverlagingen op voedingsmiddelen, of soortgelijke producten, leiden niet of nauwelijks tot verlagingen in consumentenprijzen. Wel profiteren ondernemers van een verlaagde belastingafdracht. Tegen de bedoeling van de initiatiefnemers in heeft het voorstel dan vooral het effect van een 'supermarktsubsidie'.
Profijt
Zelfs als het voorstel zou resulteren in lagere prijzen voor consumenten, komt het profijt vooral ten goede aan consumenten die deze verlaging niet nodig hebben. Mensen met hogere inkomens geven in euro’s meer uit aan voedingsmiddelen dan mensen met lagere inkomens. Bovendien biedt een klein prijsaanpassing op voedingsmiddelen voor kwetsbare consumenten geen oplossing.
Handhaving en uitvoering
De Autoriteit Consument & Markt (ACM) moet volgens de initiatiefnemers erop toezien dat de verlaging van de btw ook daadwerkelijk in de prijzen wordt doorberekend. Maar er is geen wettelijke norm die de ACM kan handhaven, en er zijn geen handhavingsmiddelen. Ook roept het voorstel vragen op in het licht van de praktische uitvoerbaarheid. Er worden meerdere uitvoeringstoetsen gemist bij het voorstel.
Tijdelijkheid
Het is aannemelijk dat het wetsvoorstel de voedselprijzen niet tot nauwelijks zal laten zakken, maar wel harder laat stijgen op de langere termijn doordat na een jaar de belastingen weer worden verhoogd. In de toelichting bij het wetsvoorstel gaan de initiatiefnemers niet op deze effecten in.
Financiële dekking
De verwachting is dat het wetsvoorstel € 5,6 miljard kost. De initiatiefnemers willen dit bekostigen uit de middelen voor de stikstofproblematiek. Dat doen zij echter zonder de gevolgen hiervan voor de beleidsvoornemens van de overheid inzichtelijk te maken.
Slotsom
Gelet op al deze punten die ook nog eens niet of nauwelijks te repareren zijn, adviseert de Afdeling advisering af te zien van het wetsvoorstel.
Lees hier de volledige tekst van het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State.