Advies over wetsvoorstel internationalisering in balans

Inhoud van het voorstel

Het wetsvoorstel bevat maatregelen om de instroom van internationale studenten in het hoger onderwijs beter te kunnen beheersen. Hogescholen en universiteiten krijgen op grond van de wet mogelijkheden om het aantal studenten te beperken dat toegelaten wordt tot een Engelstalig traject binnen een opleiding. Ook kunnen zij besluiten een maximum te stellen aan studenten van buiten de Europese Economische Ruimte (de EU en Noorwegen, Liechtenstein en IJsland).

Daarnaast regelt het wetsvoorstel dat bacheloropleidingen in beginsel Nederlandstalig zijn en voor ten minste twee derde in het Nederlands moeten worden aangeboden. Bestaande en nieuwe anderstalige (meestal Engelstalige) bacheloropleidingen zullen door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap beoordeeld worden of zij doelmatig zijn, gelet op onder andere de stand van de arbeidsmarkt en de omstandigheden in de regio van de hoger onderwijsinstelling. Daarbij speelt ook een rol wat het internationale ‘profiel’ van de opleiding is en of Nederland zich met deze opleiding van andere landen onderscheidt. Verder kan de minister de toestemming voor bestaande anderstalige opleidingen intrekken of aan voorwaarden verbinden.

Ten slotte wil de regering met dit wetsvoorstel de positie van het Nederlands als taal in het hoger onderwijs behouden en versterken. Hogescholen en universiteiten hebben al een zorgplicht om de Nederlandse taalvaardigheid van Nederlandstalige studenten te bevorderen. Deze zorgplicht wordt nu uitgebreid tot álle studenten aan die instellingen.

Begrip

De Afdeling advisering deelt de opvatting van de regering dat het hoger onderwijs tegen zijn grenzen aanloopt door de sterke en blijvende instroom van internationale studenten in sommige delen van het land en bepaalde sectoren. In dat opzicht vindt zij het positief dat het voorstel maatregelen bevat om het aantal studenten dat wordt toegelaten tot een Engelstalig traject te kunnen beperken. Deze maatregelen zijn ook in lijn met een eerdere voorlichting van de Afdeling advisering hierover. Verder heeft de Afdeling advisering begrip voor de voorgestelde doelmatigheidstoetsing voor bestaande en nieuwe anderstalige bacheloropleidingen.

Toekomstgerichte visie op internationalisering hoger onderwijs

Internationalisering van het onderwijs bestaat echter niet in een vacuüm. Er moet aan de ene kant recht worden gedaan aan de houdbaarheid en duurzaamheid van het hoger onderwijsstelsel, maar aan de andere kant is er ook het belang van internationalisering voor de arbeidsmarkt, de kenniseconomie en het onderwijs. De Afdeling adviseert de regering om in de toelichting bij het wetsvoorstel meer aandacht te besteden aan de samenhang van dit voorstel met onder andere het economisch beleid. Bij de uitwerking en uitvoering van dit wetsvoorstel, en de visie op internationalisering van hoger onderwijs in het algemeen, moet rekening gehouden worden met de toekomstige behoeften van maatschappij en arbeidsmarkt.

Samen werken aan doelmatig anderstalig opleidingsaanbod

De minister krijgt dus de bevoegdheid om de doelmatigheid van anderstalige bacheloropleidingen of -trajecten te toetsen. De minister heeft eerder gezegd de onderwijsinstellingen te willen stimuleren tot samenwerking. De Afdeling adviseert die samenwerking nog meer te benadrukken in het wetsvoorstel zélf en niet in lagere regelgeving. Dit kan door onderling overleg op bepaalde momenten te verplichten en in de wet de mogelijkheid op te nemen om gezamenlijk een aanvraag voor een doelmatigheidsbeoordeling in te dienen voor anderstalige opleidingen op hetzelfde terrein.

Rechtszekerheid

Daar waar het gaat om de doelmatigheidstoetsing moet volgens de Afdeling advisering nog een aantal zaken worden aangepast en verduidelijkt om met name de rechtszekerheid van de instellingen te waarborgen. Zo is onduidelijk of het feit dat een instelling veel ‘anderstalig’ personeel heeft een rol kan spelen in de beoordeling. Op grond van dit wetsvoorstel kan de minister ingrijpen in het bestaande anderstalige onderwijsaanbod. Volgens de toelichting bij het wetsvoorstel zal de minister dit alleen in het uiterste geval doen, maar dit blijkt niet uit het wetsvoorstel zelf. De Afdeling adviseert de regering dit in het wetsvoorstel zelf op te nemen, uit het oogpunt van rechtszekerheid voor de instellingen.

Uitzondering hbo

Het hoger beroepsonderwijs heeft al jaren een stabiele instroom van internationale studenten en veel minder Engelstalige opleidingen dan in het wetenschappelijk onderwijs. De Afdeling adviseert dan ook de doelmatigheidstoets nog niet voor het hbo te laten gelden of voor het hbo een lichtere doelmatigheidstoets te hanteren.