Samenvatting advies uitbreiding bestuurlijk handhavingsinstrumentarium in het onderwijs

Gepubliceerd op 30 september 2021

De Afdeling advisering van de Raad van State heeft advies uitgebracht over het wetsvoorstel om het bestuurlijk handhavingsinstrumentarium in het onderwijs uit te breiden. Het wetsvoorstel is bij de Tweede Kamer ingediend. Daarmee is ook het advies van de Afdeling advisering openbaar geworden.

Inhoud van het wetsvoorstel

Dit wetsvoorstel breidt het toezichts- en handhavingsinstrumentarium van de minister van OCW en de Inspectie van het Onderwijs uit ten aanzien van scholen en instellingen die (ernstige) overtredingen begaan. Naar aanleiding van enkele incidenten wil de regering het sanctiestelsel uitbreiden. Het wetsvoorstel verruimt de definitie van ‘wanbeheer’ in de onderwijswetgeving. Daarnaast kan de minister in acute crisissituaties een zogenoemde spoedaanwijzing geven. Verder moet het schenden van de zorgplicht voor sociale veiligheid en van de burgerschapsopdracht ook kunnen leiden tot het beëindigen van de bekostiging van een school. Ten slotte wordt een plicht tot bevordering van het maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef in het mbo ingevoerd.

Nut, noodzaak en proportionaliteit

De Afdeling advisering vindt het nut, de noodzaak en de proportionaliteit van het wetsvoorstel onvoldoende aangetoond. Een goede probleemanalyse en een evaluatie van het bestaande instrumentarium ontbreken. Zolang nog niet is onderzocht en gemotiveerd of en in hoeverre uitbreiding van het instrumentarium noodzakelijk is, zou de regering het wetsvoorstel nog niet moeten indienen. Als de regering het voorstel op termijn toch wil indienen, dan moet zij in het voorstel voor de (spoed)aanwijzing nadere eisen, specificaties en waarborgen opnemen.

Waarborgen (spoed)aanwijzing

De Afdeling advisering benadrukt dat de Inspectie van het Onderwijs vanwege de vrijheid van onderwijs terughoudend moet toezien op de inhoudelijke invulling van de burgerschapsopdracht en de zorgplicht voor sociale veiligheid. Daarom zouden deze niet moeten worden toegevoegd aan de definitie van ‘wanbeheer’ in het kader van een (spoed)aanwijzing. Daarnaast zou in het wetsvoorstel moeten worden bepaald onder welke omstandigheden een (spoed)aanwijzing kan worden opgelegd en welke maatregelen de minister in zo’n geval kan voorschrijven. In een algemene maatregel van bestuur (amvb) kunnen die dan verder uitgewerkt worden. Ook zou een spoedaanwijzing slechts gegeven mogen worden bij een ernstig vermoeden in plaats van een redelijk vermoeden van wanbeheer. En zou een onderwijsinstelling bij de rechtbank een voorlopige voorziening moeten kunnen vragen over een spoedaanwijzing.

Maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef mbo

Ten slotte moet de beperking van grondrechten als gevolg van invoering van de plicht tot bevordering van het maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef in het mbo verder onderbouwd worden. Onderdeel van deze plicht is dat vertegenwoordigers van onderwijsinstellingen (voornamelijk bestuurders, maar eventueel ook docenten) zich niet discriminerend mogen uiten of gedragen. Deze plicht moet gelden binnen de instelling en niet in de privésfeer. Ook moet het toetsingskader in de ministeriële regeling worden verduidelijkt.


Lees hier de volledige tekst van het advies van de Afdeling advisering en het nader rapport (de reactie) van de minister daarop.