Samenvatting advies over voorstel voor flexibilisering van de asielprocedure

Vervroeging van het gehoor, vervroeging van de rechtsbijstand

In dit ontwerpbesluit wordt wettelijk geregeld dat een asielzoeker direct na aankomst een uitgebreid gehoor krijgt. Dit gebeurt al in de praktijk, maar volgens het Vreemdelingenbesluit 2000 is er na aankomst eerst een periode van zes dagen waarin de asielzoeker tot rust kan komen. In die periode wordt hij medisch onderzocht met het oog op marteling en trauma’s, en kan hij zich met zijn advocaat voorbereiden op de asielprocedure. De Afdeling advisering merkt in haar advies op dat deze rustperiode in 2010 welbewust in de procedure is opgenomen. Die was bedoeld om te voorkomen dat een getraumatiseerde asielzoeker die niet goed is voorbereid, met verklaringen komt die onjuist of onvolledig zijn en die later in zijn nadeel kunnen werken. Maar de regering wil nu wettelijk regelen dat de asielzoeker al voor deze rustperiode uitgebreid wordt gehoord. De Afdeling advisering acht het zeer wenselijk om de asielzoeker dan in ieder geval kosteloze rechtsbijstand te geven. Dat is een investering in een zorgvuldige behandeling van de asielaanvraag, en het kan helpen te voorkomen dat de asielzoeker nieuwe procedures start tegen een afwijzing.

Alleenstaande minderjarige asielzoekers

Alleenstaande minderjarige asielzoekers werden tot 1 november 2020 bij aankomst kort gehoord en kregen daarna eerst drie weken rust. Vanaf 1 november 2020 geldt dat ook zij, net als volwassenen, direct na aankomst in Nederland een uitgebreid aanmeldgehoor krijgen, gevolgd door een rustperiode van zes dagen. De helft van deze kinderen heeft depressieve gedachten, angstgevoelens of probleemgedrag. Zij zijn fysiek, cognitief en mentaal uitgeput. De Afdeling adviseert de regering in de toelichting bij het besluit te onderbouwen waarom het verantwoord is deze minderjarigen aan dezelfde procedure te onderwerpen als volwassenen.

Uitlezen van simkaart en laptop

De vreemdelingenpolitie en de Immigratie- en Naturalisatiedienst zijn wettelijk bevoegd om documenten die de asielzoeker bij zich heeft te onderzoeken en te kopiëren. Volgens de toelichting zijn zij ook bevoegd om de simkaart van telefoons en laptops uit te lezen. De Afdeling advisering wijst erop dat simkaarten en laptops meestal een groot aantal persoonsgegevens bevatten. Het zou ook kunnen gaan om medische gegevens. Met zoveel gegevens kan diep worden ingegrepen in iemands persoonlijk leven. Er zijn nu geen wettelijke regels die het verzamelen, gebruiken en bewaren van al die gegevens beperken. Geadviseerd wordt om alsnog hiervoor wettelijke waarborgen op te nemen.