Raad van State in septemberrapportage Begrotingstoezicht 2015: Oplopend structureel tekort verzwaart begrotingsvoorbereiding 2017

Gepubliceerd op 15 september 2015

Nederland voldoet in de jaren 2015 en 2016 aan de Europese begrotingsregels voor uitgavengroei en schuld. Het feitelijke begrotingstekort verbetert maar beperkt, ondanks de gunstige economische vooruitzichten. Het structurele begrotingstekort laat over 2015 en 2016 een verslechtering zien, waardoor niet meer wordt voldaan aan de middellangetermijndoelstelling. Of Nederland desondanks voldoet aan de Europese regel voor het structurele begrotingstekort zal afhangen van de werkwijze van de Europese Commissie als die in november 2015 een oordeel geeft over de geleverde beleidsinspanning van de regering. In alle gevallen verzwaart de overschrijding van de doelstelling voor het structurele tekort in 2015 en 2016 de begrotingsvoorbereiding voor 2017 die volgend voorjaar plaatsvindt.

Dit is te lezen in de septemberrapportage Begrotingstoezicht 2015 die de Afdeling advisering van de Raad van State vandaag (15 september 2015) heeft gepubliceerd. Deze rapportage bevat een beoordeling of de begroting voldoet aan de Europese begrotingsregels waaraan Nederland is gebonden. Vanaf 2014 is de Afdeling advisering als instantie aangewezen die in Nederland het onafhankelijk toezicht houdt op de naleving van begrotingsregels die in Europa zijn afgesproken. Om deze nieuwe taak adequaat te vervullen, sluit de Afdeling advisering aan bij de belangrijkste momenten in de begrotingscyclus. Daarom heeft zij afgelopen voorjaar voor het eerst een voorjaarsrapportage over het Stabiliteitsprogramma uitgebracht en nu een septemberrapportage over de Miljoenennota en de begroting.

Het budgettaire beeld voor de jaren 2015 en 2016

Ondanks een relatief gunstige economische ontwikkeling vanaf 2014 vermindert het feitelijke begrotingstekort sindsdien maar beperkt. Het structurele tekort loopt in 2015 en 2016 op en overschrijdt de middellangetermijndoelstelling van 0,5% BBP voor het tekort. Dit was in de ramingen in dit voorjaar nog niet het geval. De werkwijze van de Europese Commissie bij de beoordeling in november van dit jaar of de beleidsinspanning voor 2016 voldoende groot is en of voldaan is aan de begrotingsregel voor het structurele begrotingstekort, brengt mee dat van de (gunstigere) ramingen van het tekort uit het voorjaar mag worden uitgegaan. Ook als het oordeel van de Europese Commissie positief uitvalt, verslechtert het oplopend begrotingstekort het budgettaire beeld voor de jaren 2015 en 2016. Het structurele begrotingstekort voor 2016 wordt in de Miljoenennota immers een stuk hoger (1,3% BBP) geraamd dan in dit voorjaar (0,5% BBP). Dit is het gevolg van de gederfde gasbaten (oplopend tot € 1,85 miljard in 2016) en de voorgenomen lastenverlichting van € 5 miljard voor 2016. De afstand tot de norm van –3% voor het begrotingstekort blijft daardoor klein. Bij onverwachte ontwikkelingen stelt dit hoge eisen aan de slagvaardigheid van het beleid.

Voorjaarsrapportage

Meevallers ten opzichte van de afspraken in het regeerakkoord leken ruimte te bieden. In haar voorjaarsrapportage van april 2015 wees de Afdeling advisering er echter al op dat de 'meevaller' ten opzichte van de ramingen bij de start van dit kabinet, nodig is om te voldoen aan de Europese afspraken. Het structurele begrotingssaldo dat in het regeerakkoord is geraamd, voldeed immers niet aan de Europese begrotingsregels. Gelet op de Europese regels was er géén extra beleidsruimte, zo concludeerde de Afdeling advisering in haar voorjaarsrapportage.

Doelstelling van begrotingsevenwicht

Een oplopend structureel tekort in de jaren 2015 en 2016 betekent dat vanaf voorjaar 2016 het structurele tekort in stappen van gemiddeld 0,5% BBP per jaar (€ 3,5 miljard) moet worden teruggebracht. Ook de ruimte voor uitgavengroei wordt meerjarig gekort totdat Nederland weer aan de middellangetermijndoelstelling voor het begrotingstekort voldoet. Dit kan ertoe leiden dat in 2017 en de jaren daarna opnieuw ombuigingen of lastenverzwaringen nodig zijn om op de doelstelling van begrotingsevenwicht uit te komen.

De regering is door de Afdeling advisering gehoord over de conceptbeoordeling en herkent zich in de hoofdlijnen van de septemberrapportage Begrotingstoezicht 2015 van de Afdeling advisering.

Press release Budget Supervision September Report 2015 in English (pdf, 41 kB)

Lees hier de volledige tekst van de septemberrapportage Begrotingstoezicht 2015