Stikstof


Stikstof in het nieuws

Stikstof is volop in het nieuws. Vaak komen daarin de uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State ter sprake. Hieronder een overzicht van de meest relevante uitspraken in de laatste drieënhalf jaar.

In uitspraken over stikstof komen verschillende begrippen voor die niet voor elke lezer duidelijk zijn. Die begrippen worden hieronder kort toegelicht.

Lopende rechtszaken over stikstof

Op dit moment heeft de Afdeling bestuursrechtspraak diverse rechtszaken in behandeling waar stikstof een belangrijke rol speelt. We lichten er hier drie uit.

Natuurvergunningen Amercentrale in Geertruidenberg - zitting 6 en 7 februari 2024

Zaak over de natuurvergunning die de provincie Noord-Brabant heeft verleend. Daarbij baseerde de provincie zich op een oudere natuurvergunning uit 2011 (intern salderen). Milieuorganisatie MOB spande bij de rechtbank Oost-Brabant een zaak aan tegen de natuurvergunning. De MOB had de provincie ook gevraagd om de oude vergunning van de Amercentrale gedeeltelijk in te trekken. De rechtbank Oost-Brabant oordeelde in december 2021 dat de provincie Noord-Brabant had moeten nagaan of er aanleiding bestond om de oude vergunning gedeeltelijk in te trekken. De nieuwe natuurvergunning werd door de rechtbank vernietigd omdat  die in strijd is Habitatrichtlijn. De provincie en RWE Generation NL B.V. zijn in hoger beroep gekomen bij de Afdeling bestuursrechtspraak. (zaaknummer 202200383/1)

Natuurvergunning destructiebedrijf Rendac in Son - zitting 6 en 7 februari 2024

Zaak over de natuurvergunning die de provincie Noord-Brabant in 2020 aan Rendac verleende. Daarbij is gebruik gemaakt van stikstofruimte in een natuurvergunning uit 2017 (intern salderen). Een aantal natuur- en milieuorganisaties kwam bij de rechtbank Oost-Brabant in beroep tegen de vergunning. De rechtbank oordeelde in januari 2022 dat de natuurvergunning in strijd is met Europese Habitatrichtlijn. Tegen die uitspraak is de provincie in hoger beroep gekomen bij de Afdeling bestuursrechtspraak. (zaaknummer 202201311/1)

Vervolg zaak Brabantse plannen Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat

In een tussenuitspraak van november 2021 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak een aantal gebreken geconstateerd in de plannen voor een gebiedsproject aan weerszijden van de A59 tussen Waalwijk en ’s-Hertogenbosch.  In juli 2022 kwam de provincie met de nadere onderbouwing. Hoewel daarmee in tweede instantie de tekortkomingen in de plannen werden hersteld, kleven er nog steeds tekortkomingen aan de aangepaste plannen van de provincie. Dat volgt uit een tweede tussenuitspraak van februari 2024. Die moet de provincie nu alsnog herstellen. Daarvoor krijgt zij 39 weken de tijd. Daarna zal de Afdeling bestuursrechtspraak een einduitspraak doen over de plannen.

Vervolg zaak tracébesluit ViA15

Na de eerste tussenuitspraak van 20 januari 2021 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak op 5 april 2023 een tweede tussenuitspraak gedaan in de zaak over het tracébesluit ViA15. Met de tweede tussenuitspraak staat vast dat de stikstofberekening die aan de passende beoordeling voor het tracébesluit ViA15 ten grondslag ligt, in orde is. Op 6 maart 2024 deed de Afdeling bestuursrechtspraak een derde tussenuitspraak. Het tracébesluit voor de ViA15 is bijna in orde, maar de minister van I&W moet extern salderen nog wel nader onderbouwen. De minister krijgt daarvoor een half jaar de tijd. Voor vier partijen, waaronder Coöperatie Mobilisation for the Environment, Stichting Milieuvrienden Duiven en Stichting Strijdbaar Angeren, is einduitspraak gedaan. Voor hen is de procedure geëindigd. De Afdeling bestuursrechtspraak zet de procedure nu alleen nog voort met de enige overgebleven bezwaarmaker, de Vereniging Natuur en Milieufederatie Gelderland.

Belangrijke uitspraken over stikstof

Sinds de PAS-uitspraak van mei 2019 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak vele uitspraken gedaan waarin stikstof een rol speelt. Hieronder lichten we de meest opvallende uitspraken uit.

Uitspraken handhavingszaken PAS-melders

Op 28 februari 2024 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak uitspraak gedaan in drie handhavingszaken over activiteiten van PAS-melders. Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak hebben provincies tot medio 2025 ruimte om af te zien van handhaving tegen activiteiten van PAS-melders. Maar dan moeten zij wel motiveren dat er een redelijk evenwicht is tussen de belangen van PAS-melders aan de ene kant en het natuurbelang aan de andere kant.

Einduitspraak Porthos-project

Op 16 augustus 2023 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak in een einduitspraak geoordeeld dat het Porthos-project mag doorgaan. De minister van Economische Zaken en Klimaat en de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening hebben op basis van objectieve gegevens aangetoond dat uitgesloten is dat het project acht omliggende Natura 2000-gebieden aantast.

Uitspraken Circuit Zandvoort

Op 5 juli 2023 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak in drie uitspraken geoordeeld dat de races op Circuit Zandvoort door kunnen gaan. De drie zaken gingen over de natuurvergunning en twee ontheffingen die de provincie Noord-Holland verleende voor het circuit. Enkele natuur- en milieuorganisaties zijn het niet eens met die besluiten en waren daartegen in hoger beroep gekomen bij de Afdeling bestuursrechtspraak.

Uitspraak rekenafstand 25 kilometer voor stikstof

Op 5 april 2023 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak geoordeeld dat voor het berekenen van stikstof uitgegaan mag worden van een zogenoemde rekenafstand van 25 kilometer. Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak is overtuigend gemotiveerd dat de maximale afstand waarbinnen voor een individueel project nog die wetenschappelijke betrouwbare stikstofberekeningen kunnen worden gedaan, 25 kilometer is.

Uitspraak bouwvrijstelling

Op 2 november 2022 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak geoordeeld dat de bouwvrijstelling stikstof niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State kan daardoor niet anders dan constateren dat die bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden bij bouwprojecten. Hoewel de bouwvrijstelling daarmee van tafel is, betekent dat niet dat er nu een algehele bouwstop geldt. Net als in de situatie vóórdat de bouwvrijstelling werd ingevoerd, moet per project onderzoek worden gedaan naar de mogelijke gevolgen van de uitstoot van stikstof.

Uitspraak over stikstofbeoordeling koe in de wei

Op 12 oktober 2022 is uitspraak gedaan over hoe de stikstofuitstoot van koeien in de wei beoordeeld moet worden. Daar is tot nu toe veel onduidelijkheid over. De rechtbank Midden-Nederland deed daarover in september 2021 een eerdere uitspraak. In hoger beroep oordeelt de Afdeling bestuursrechtspraak dat het weiden van koeien geen negatieve gevolgen voor de natuur heeft als de toename van stikstofuitstoot van koeien in de wei weggestreept kan worden tegen een afname van de stikstofuitstoot doordat minder stalmest wordt uitgereden.

Uit­spraak over emissiearme stallen

Op 7 september 2022 deed de Afdeling bestuursrechtspraak drie uitspraken over natuurvergunningen voor emissiearme stallen van drie melkveehouders in de provincie Utrecht. Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak is het onzeker of emissiearme melkveestallen in de praktijk doen wat ze beloven, terwijl zekerheid volgens Europese natuurbeschermingsregels wel vereist is bij het verlenen van natuurvergunningen.

Uitspraak over externe saldering

Op 24 november 2021 deed de Afdeling bestuursrechtspraak een uitspraak over de Noord-Brabantse inpassingsplannen voor de Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat. In die uitspraak komen de voorwaarden voor de ‘externe saldering’ aan de orde.

Uitspraak over tracébesluit ViA15

Op 20 januari 2021 deed de Afdeling bestuursrechtspraak een uitspraak over het tracébesluit A15/A12 Ressen-Oudbroeken (ViA15). Die uitspraak gaat in op de zogenoemde afkap van 5 kilometer in het SRM2-rekenmodel waarmee de stikstofgevolgen van wegverkeer worden berekend.

Uitspraak over intrekken natuurvergunning

Op 20 januari 2021 deed de Afdeling bestuursrechtspraak een uitspraak over de omstandigheden die een rol spelen bij het intrekken van natuurvergunningen.

Uitspraak over weiden van vee

Op 9 september 2020 bevestigde de Afdeling bestuursrechtspraak haar eerdere uitspraak van 29 mei 2019 dat een vergunning voor melkveehouderij ook betrekking moet hebben op het weiden van dat melkvee.

Uitspraak over ADC-toets en beperkte toename van stikstofuitstoot

Op 4 maart 2020 oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak dat de nieuwe overnachtingshaven Spijk bij Lobith mag worden aangelegd. Er is een zogenoemde ADC-toets uitgevoerd. Daarnaast is de beperkte toename van stikstofuitstoot niet van merkbare invloed op de natuurgebieden in de omgeving.

Uitspraak over ADC-toets

In een uitspraak van 24 juli 2019 gaf de Afdeling bestuursrechtspraak groen licht voor de verbreding van de Kempenbaan-West in Veldhoven en een nieuwe aansluiting op de rijksweg A67. Ook in deze zaak is de zogenoemde ADC-toets succesvol doorlopen.

Programma Aanpak Stikstof

Op 29 mei 2019 oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet gebruikt mag worden om toestemming te geven voor activiteiten die extra stikstofuitstoot veroorzaken. Het PAS voldoet niet aan de natuurbeschermingsregels in de Europese Habitatrichtlijn. Daarom mag de overheid daar geen gebruik meer van maken.