Raad van State bij derde beschouwing interbestuurlijke verhoudingen: het kán beter

Gepubliceerd op 21 mei 2013

​De verhouding tussen het Rijk aan de ene kant en de provincies, gemeenten en waterschappen aan de andere kant is sinds 2009 niet verbeterd, en wat betreft de financiën verslechterd. Dit is te lezen in de onlangs gepubliceerde derde periodieke beschouwing over de interbestuurlijke verhoudingen in Nederland. De Afdeling advisering van de Raad van State constateert hierin dat door de economische crisis, de afgenomen overheidsinkomsten en de urgentie van de te treffen maatregelen de onderlinge verhoudingen onder druk zijn komen te staan. Met het oog op enkele grote decentralisaties op het terrein van werk, jeugd, zorg en inkomen is het echter noodzakelijk dat wettelijke bepalingen, afspraken en omgangsvormen in acht worden genomen. De belangrijkste conclusie van de beschouwing luidt dan ook: het kán beter.

Duidelijk decentralisatiebeleid

In haar beschouwing besteedt de Afdeling advisering aandacht aan de grote decentralisatieoperaties van het huidige kabinet. Het kabinet wil hiermee lokaal maatwerk mogelijk maken. De Afdeling advisering benadrukt het belang van een duidelijk decentralisatiebeleid waarin vooraf de randvoorwaarden worden bepaald voor de uitvoering van de taken die worden gedecentraliseerd. Daar waar het Rijk kwaliteitseisen stelt aan de uitvoering door decentrale overheden, zouden deze vergezeld moeten gaan met de benodigde financiële middelen, aldus de Afdeling advisering. En nu deze decentralisaties plaatsvinden tegen een gewijzigde maatschappelijke achtergrond, moeten het Rijk en de decentrale overheden van tevoren duidelijk maken welke taken wel en welke taken niet meer worden uitgevoerd door de overheid.

Voorwaarden

Met het oog op het decentralisatiebeleid heeft de Afdeling advisering in haar beschouwing een aantal voorwaarden geformuleerd die in acht moeten worden genomen. Zo vraagt de maatwerkbenadering die het kabinet wenst, om een integrale overdracht van verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Verkokering van beleidsterreinen moet worden voorkomen en budgetten moeten ontschot worden, aldus de Afdeling advisering. Verder vereist een maatwerkbenadering dat alleen de taak wordt gedecentraliseerd zonder verdere bemoeienis met de wijze waarop die taak wordt uitgevoerd. De Afdeling advisering wijst er in dit verband op dat moet worden aanvaard dat decentrale overheden de taken die aan hen worden toebedeeld, op uiteenlopende wijzen uitvoeren. Ten slotte benadrukt de Afdeling advisering dat voldoende tijd moet worden genomen voor de overdracht van taken en dat decentrale overheden daarna de nodige beleidsrust wordt gegund.

Bestuurlijke inrichting van Nederland

In de beschouwing wordt uitdrukkelijk geen blauwdruk gegeven voor de toekomstige bestuurlijke inrichting van Nederland. Volgens de Afdeling advisering is uit het verleden gebleken dat die geen resultaat opleveren en te weinig ruimte bieden voor differentiatie. De Afdeling advisering pleit juist voor een zogenoemd ontwikkelperspectief. Hierin wordt ruimte geboden aan ontwikkelingen 'van onderop' in plaats van 'bovenaf' en komt aan het Rijk slechts een stimulerende rol toe. De Afdeling advisering vindt dat een verdere samenvoeging van waterschappen overtuigend moet worden gemotiveerd.

Kwaliteit van overheidshandelen

Hoewel de bestuurlijke verhoudingen in deze beschouwing centraal staan, wijst de Afdeling advisering er ten slotte op dat die geen doel op zich zijn. Zij zijn slechts een middel om de kwaliteit van overheidshandelen ten behoeve van de burger te verbeteren. De Afdeling advisering acht het daarom van cruciaal belang burgers en maatschappelijke organisaties actief te betrekken bij het bestuur.

Code Interbestuurlijke Verhoudingen

Sinds de totstandkoming van de Code Interbestuurlijke Verhoudingen in 2004 wordt de (Afdeling advisering van de) Raad van State periodiek door de regering, het Interprovinciaal Overleg en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten gevraagd een beschouwing te geven over de interbestuurlijke verhoudingen in Nederland. De aanvraag werd dit keer voor het eerst ook namens de Unie van Waterschappen gedaan.

Downloaden of bestellen

U kunt hier de volledige tekst van de derde periodieke beschouwing downloaden of een gedrukte versie ervan bestellen.